Het is 26 oktober 2020 en we zitten in “de tweede golf”. Nog steeds is Covid19 het onderwerp van de dag en de polarisatie neemt toe: van consciëntieuze volgers van de maatregelen tot extreme virus ontkenners en alles wat daar tussen zit. Ik moet zeggen dat ik er af en toe ook redelijk van in de war ben. Ik hou me netjes aan alle adviezen, terwijl ik ook regelmatig het nut ervan betwijfel en aan de andere kant ook weer maatregelen mis, zoals ingrijpen op ondeugdelijke ventilatie.
Als ik verwarring ervaar ga ik soms te rade bij mijn goede vriend Hans, een gepensioneerde psycholoog. “Wat vind jij er nu allemaal van Hans?”, vroeg ik. “Het is allemaal transactioneel” mompelde Hans. “Sorry Hans, wat bedoel je met dat moeilijke woord?” Nu ging Hans er even goed voor zitten. “Als je naar de hele kwestie kijkt vanuit het inzicht van de Transactionele Analyse, wordt er heel veel duidelijk.” “Ik raak je even kwijt, Hans, kun je me uitleggen wat je bedoelt?” Even fronste Hans zijn wenkbrauwen. “Dat is heel ingewikkeld, jongeman, TA is een complex gedragsmodel dat niet zo een, twee, drie valt uit te leggen.” “Probeer het dan eens kernachtig samen te vatten, zodat een eenvoudige hbo-er als ik het ook kan begrijpen.”
“Ik zal het proberen”, zei Hans, “maar vertel het niet verder, want mijn vakgenoten zullen vinden dat ik de complexiteit geweld aan doe. Goed, dat is dan maar zo. Het uitgangspunt is: gedrag beïnvloedt gedrag. De TA maakt daarbij gebruik van metaforen om egoposities te duiden, maar vergeet die begrippen maar. Je kunt onderscheiden: ouders, volwassenen en kinderen. Zie de overheid op dit moment als de ouder en de burger als het kind. Er zijn twee verschillende soorten ouders: enerzijds zorgzaam/verzorgend en anderzijds bepalend/directief. Gedrag beïnvloedt gedrag. Een verzorgende ouder nodigt uit tot afhankelijk gedrag. Een afhankelijk kind nodigt uit tot een verzorgende, zorgzame opstelling van de ouder. Een bepalende, directieve ouder nodigt uit tot opstandig gedrag, tot weerstand. Ook dit is vice versa. Opstandig gedrag daagt de ouder uit tot een bepalende, directieve grondhouding. En dit is precies wat je nu in de samenleving ziet gebeuren. We hebben te maken met een overheid die in principe zorgzaam is, men wil de samenleving beschermen, maar anderzijds ook bepalend en directief is. Het gevolg: een polarisatie tussen enerzijds volgzame en afhankelijke burgers en aan de andere kant heel veel weerstand en opstandigheid”. “Tot zover kan ik het volgen, Hans. Maar wat moet de overheid dan anders doen, men heeft toch geen keuze? En je noemde ook nog een andere egopositie, die van volwassene, hoe past die in dit verhaal?”
Hans ging op het puntje van zijn stoel zitten. “Als het ene gedrag het andere gedrag oproept, weet dan dat volwassen gedrag uitnodigt tot volwassen gedrag. Een volwassen opstelling van de overheid nodigt uit tot volwassen gedrag van de burger. Eerst moeten we het doel definiëren, welk gedrag van de burger achten we wenselijk en constructief? De afhankelijke, volgzame burger willen we stimuleren tot autonoom, verantwoordelijk gedrag, dus intrinsiek gemotiveerd. Van de opstandige burger hopen we op een positief kritische grondhouding, vanuit betrokkenheid. Een volwassen burger stelt zich dus autonoom, intrinsiek gemotiveerd, betrokken en positief kritisch op.” “Maar Hans, wat moet de overheid dan doen of nalaten om dit te bewerkstelligen?” Hans vervolgde: “De overheid moet beginnen met zelfreflectie. De zorgzame overheid heeft wel degelijk een belang: electoraal gewin. Durf dat los te laten. Geef open transparante voorlichting, durf te confronteren en geef de burger een uitdaging om aan de slag te gaan met de werkelijkheid. De bepalende, directieve overheid heeft een te sterke controledrang, gestuurd vanuit angst: als we het niet opleggen en handhaven kunnen we het niet meer beheersen. Loslaten! Laat mensen meedenken en vertrouw op de zelfwerkzaamheid. Vanuit een gelijkwaardige relatie wordt het ook gemakkelijker voor de overheid en de burger om voortschrijdend inzicht toe te laten en te integreren. Volwassen gedrag van de overheid vergroot de kans op volwassen gedrag van de burger.”
“Dank je wel voor je uitleg, Hans. Vooralsnog lijkt het me een utopie, maar bedankt, ik heb weer stof tot nadenken.”
Recente reacties